Εορταστική εκδήλωση για την επέτειο της 25ης Μαρτίου 1821 ΒΟΥΛΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Αίθουσα Ολομέλειας Πέμπτη 24 Μαρτίου 2011
Συμμετέχουν τα Μουσικά Σύνολα και η χορωδία του Μουσικού Σχολείου Κορίνθου Διεύθυνση Μουσικού Σχολείου: Αναστασία Τσαπάλου Καλλιτεχνική Επιμέλεια εκδήλωσης: Σύλλογος Υπαλλήλων Βουλής Επιμέλεια έκδοσης και παραγωγή προγράμματος: Διεύθυνση Εκδόσεων και Εκτυπώσεων της Βουλής
• «Τη Υπερμάχω»Χορωδία μαθητών του Μουσικού Σχολείου Κορίνθου. • Προσφώνηση των προσκεκλημένων από τον Πρόεδρο του Συλλόγου των Υπαλλήλων της Βουλής, κ. Βασίλειο Θώδα. • Πανηγυρικός της ημέρας από την προϊσταμένη του Τμήματος Διεθνών Οργανισμών της Δ/νσης Διεθνών Σχέσεων και Οργανισμών, κα Μαργαρίτα Φλούδα, με θέμα «Το ’21 της σιωπής και της βαθιάς περισυλλογής μας». Θα ακουστούν τα τραγούδια: • Τα ευζωνάκια(παραδοσιακό) Φωνητικό σύνολο Μουσικού Σχολείου Κορίνθου • Χορός του Ζαλλόγου(παραδοσιακό) Φωνητικό σύνολο Μουσικού Σχολείου Κορίνθου • Κλέφτικη ζωή(παραδοσιακό - ορχηστρικό) • Κάτω στου βάλτου τα χωριά(παραδοσιακό - ορχηστρικό) • Δέκα Παλικάρια Μουσική: Μάνος Λοίζος - Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος Χορωδία Μουσικού Σχολείου Κορίνθου Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α
4 • Τσάμικος Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις - Στίχοι: Νίκος Γκάτσος Χορωδία Μουσικού Σχολείου Κορίνθου • «ΔΕΣΠΩ» (μονόπρακτο μελόδραμα) Μουσική: Παύλος Καρρέρ - Ποίηση: Αντώνιος Μανούσος Τραγούδι: Ευτυχία Δημητρακοπούλου Στο πιάνο συνοδεύει η Κωνσταντίνα Σαμακοβλή • Εθνικός Ύμνος Χορωδία Μουσικού Σχολείου Κορίνθου Η διδασκαλία των τραγουδιών έγινε από τους καθηγητές του Μουσικού Σχολείου Κορίνθου: Ευτυχία Δημητρακοπούλου, Σοφία Κιοσκέρογλου, Νικολέτα Κορμά, Στέλιος Κουτάτζης, Φώτιος Κουτζαγιώτης, Άρης Λαμπάτος, Χρυσάνθη Μπαλάφα, Κωνσταντίνα Σαμακοβλή, Στέφανος Φωτίου Υπεύθυνος Μουσικών Συνόλων - Δ/νση Χορωδίας: Φώτιος Κουτζαγιώτης
Κύριε Πρόεδρε της Βουλής των Ελλήνων, Κύριοι Αντιπρόεδροι, Κύριοι Εκπρόσωποι των Κομμάτων, Κύριε Γενικέ Γραμματέα, Κύριε Ειδικέ Γραμματέα, Κύριε Γενικέ Γραμματέα του Ιδρύματος της Βουλής, Κύριε Φρούραρχε, Κυρίες & Κύριοι συνάδελφοι, Εορτάζουμε σήμερα την επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Του Εικοσιένα που από αρκετούς έχει ταυτισθεί, με την ευρωπαϊκότερη και ίσως την οικουμενικότερη στιγμή της Ελληνικής Ιστορίας. Ενώ, αρχικά θεωρήθηκε ως μια επιμέρους πλευρά του ανατολικού ζητήματος, γρήγορα εξελίχθηκε σε αμιγώς ευρωπαϊκό πρόβλημα με έντονη εμπλοκή της Ευρωπαϊκής διανόησης και προπομπός μεγάλων πολιτιστικών ανατροπών όχι μόνο στο χώρο της Βαλκανικής αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο. Χιλιάδες στόματα έχουν υμνήσει αυτή την επέτειο και όλοι μας, σήμερα, είμαστε εδώ για να ξαναθυμηθούμε τα μεγάλα και αληθινά κατορθώματα των επώνυμων και ανώνυμων ελλήνων ηρώων. 5 ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ
6 Να θυμηθούμε εκείνα που εισήγαγαν στην Ιστορία της Ευρώπης αρχικά και του κόσμου στη συνέχεια, μια άλλη έννοια. Την έννοια του Πατριωτισμού, γιατί το Έθνος τότε, ταυτίσθηκε με την Πατρίδα. Το 1821 απέδειξε ότι οι Έλληνες έμειναν άγρυπνοι και ελεύθεροι στο πνεύμα στους τέσσερις αιώνες της Οθωμανικής δουλείας, δημιουργώντας το πρώτο μεγάλο βήμα που θα τους επέτρεπε να αγγίξουν το όραμα μιας μεγάλης Ελλάδας. Μιας Ελλάδας που θα περιελάμβανε στους κόλπους της, όλους τους έως τότε αλύτρωτους Ελληνικούς πληθυσμούς, κάνοντας πράξη τον όρκο που έδινε κάθε καινούργια γενιά κατά την ενηλικίωσή της στην αρχαία Ελλάδα, να παραδώσουν την πατρίδα μεγαλύτερη, πλουσιότερη και ισχυρότερη, από ότι την παρέλαβε. Κύριε Πρόεδρε, αγαπητοί συνάδελφοι, Θέλω να σας υπενθυμίσω, ότι στη μεγαλειώδη ιστορία μας υπάρχουν εξαιρετικά σημαντικές στιγμές όπως αυτές του ’21, που μας κάνουν όλους υπερήφανους. Υπάρχουν, όμως, στιγμές που μας προβληματίζουν και απαιτούν τη σύνεση και τη συναίνεση όλων, απέναντι στα μείζονα προβλήματα, που αρκετές φορές στο παρελθόν αλλά και στη σημερινή μας, δυστυχώς, καθημερινή πραγματικότητα, αντιμετωπίζει ο τόπος. Βασίλειος Θώδας Πρόεδρος του Συλλόγου των Υπαλλήλων της Βουλής
Κύριε Πρόεδρε της Βουλής των Ελλήνων, Κύριοι Αντιπρόεδροι, Κύριοι Εκπρόσωποι των Κομμάτων, Κύριε Γενικέ Γραμματέα, Κύριε Ειδικέ Γραμματέα, Κύριε Γενικέ Γραμματέα του Ιδρύματος της Βουλής, Κύριε Φρούραρχε, Κυρίες & Κύριοι συνάδελφοι, 25η του Μαρτιού Γιορτή πολύ μεγάλη. Ημέρα δισυπόστατη Τέτοια, δεν έχουμε άλλη... Μοιάζει παλιού νομίσματος, Που απ’τη μια προβάλλει Ανάγλυφη η Παναγιά, Κι η Λευτεριά απ’ την άλλη! «Σήμερον της σωτηρίας ημών το κεφάλαιο» κατά την Εκκλησία και «σήμερον της ελευθερίας ημών των Ελλήνων το προοίμιο». Διπλή γιορτή, διπλή χαρά, διπλό τραγούδι είναι το σημερινό. Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και ο Ευαγγελισμός της Ελλάδας. 7 Το ’21 της σιωπής και της βαθιάς περισυλλογής μας
Εκεί στη γη της Ιουδαίας, τη χώρα των θεόπνευστων προφητών, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, σαν σήμερα προσφέρει τον κρίνο στη σεμνή Παρθένο και ευαγγελίζεται τη γέννηση του Σωτήρα της Ανθρωπότητας. Εδώ στην Ελλάδα, στη γη της σοφίας, των ηρώων και των ημιθέων, στην αγιοφρούρητη Μονή της Αγίας Λαύρας, ένας εμπνευσμένος ιεράρχης, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, υψώνει το Λάβαρο, της Λευτεριάς το πέπλο, και ευαγγελίζεται τη λύτρωση του Ελληνισμού από την σκλαβιά. Το Έθνος έπεσε, αλλά σηκώθηκε και ποτέ δε νικήθηκε. Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες προτιμούσαν να χάσουν τη ζωή τους όπως στο Σούλι και στο Ζάλλογγο για να κρατήσουν την ψυχή τους όρθια και αδούλωτη. Η ελληνική ψυχή έμεινε όρθια και αδούλωτη. Μέσα στα μοναστήρια και τα ξωκλήσια, κάτω από το τρεμάμενο φως του καντηλιού, ο παπα-δάσκαλος ανάβει τη φλόγα στις καρδιές των ραγιάδων. Και σαν έφτασε το πλήρωμα του χρόνου, το Έθνος ορθώνεται σαν ένας άνθρωπος, ένας γίγαντας. Το σύνθημα «ελευθερία ή θάνατος» σχίζει σαν αστραπή το στερέωμα της Ευρώπης. Συμβιβασμός κανένας δε χωράει. «καλύτερα μίας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή». Τόποι θυσίας και συνάμα λευτεριάς τα Δερβενάκια, το Χάνι της Γραβιάς, το Μανιάκι, η Τριπολιτσά, το Κούγκι, το Αρκάδι, το Μεσολόγγι, το Ναυαρίνο. Η Αλαμάνα, η Αραπίτσα, η Χίος, τα Ψαρά. Το Ζάλογγο. Οι αγώνες και οι αυτοθυσίες των Ελλήνων αποτελούν πρότυπα θαυμασμού και παραδειγματισμού για όλους τους λαούς της Ευρώπης, όπως όλοι οι αγώνες του Έθνους μας στη διάρκεια της μακράς Ιστορίας του. Αν η Ιστορία αποτελεί το σημαντικότερο εργαλείο για να μπορεί κανείς να ερμηνεύει βαθύτερα το παρόν και να κάνει πιο σίγουρες προβλέψεις για το αύριο, γίνεται σαφές ότι για μας τους Έλληνες η 8
Επανάσταση του ’21 φαντάζει σαν ένα μεγάλο παράθυρο στη μακραίωνη πορεία μας ως λαού και ως έθνους και μας προκαλεί να σταθούμε σ’ αυτή με σεβασμό, με ψυχραιμία και νηφαλιότητα, για να κατορθώσουμε να δώσουμε στέρεες και ικανοποιητικές απαντήσεις στα βασανιστικά και νεφελώδη ερωτήματα αυτής της σύγχρονης ταραγμένης εποχής. Το ’21 ανήκει σ’ εκείνες τις πιο ένδοξες και συγκλονιστικές στιγμές του λαού μας, σ’ εκείνες τις άγρυπνες και μυστικές νύχτες του έθνους μας, που αναμετρώντας τις πενιχρές του δυνάμεις και βγάζοντάς τες – γιατί έτσι το ’θελε – πιο ζωντανές και πιο πολύτιμες απ’ τ’ αμέτρητα ασκέρια των Τούρκων και τ’ αλλεπάλληλα άρθρα των συμμαχιών της Ευρώπης, υπάκουσε ευλαβικά και παράλογα στις επιταγές των καιρών, παίρνοντας τη μεγάλη απόφαση: Ελευθερία ή Θάνατος. Το ’21 αποτελεί ένα από τα πιο ανορθόδοξα εγχειρήματα στην ελληνική ιστορία. Αν η ελληνική πορεία στο χρόνο είναι αναμφίβολα άθροισμα λογικών παραλογισμών που προωθείται με βραχυχρόνιες θυσίες και μακροχρόνια οράματα, το συγκλονιστικό μετέωρο της επανάστασης του ’21 είναι μία από τις ηθικά ισότιμες στιγμές της ιστορίας στην επανάληψη των οποίων επιβεβαιώνεται ο δημοκρατικός ελληνισμός ως αξία. Το ’21 ανήκει στις μεγάλες στιγμές του έθνους και στις λαμπρότερες σελίδες μέσα στην παγκόσμια ιστορία των απελευθερωτικών αγώνων. Συγκίνησε, ενθουσίασε, τράβηξε την προσοχή ολόκληρης της Ευρώπης και της τότε Αμερικής, άνοιξε ελπίδες, τροφοδότησε οράματα. Το τιμάμε, ύστερα από δύο περίπου αιώνες, όχι για να φουσκώσουν τα στήθια μας από εθνική υπερηφάνεια και για να τονώσουμε την εθνική μας συνείδηση. Ασφαλώς και γι’ αυτό. Αλλά πολύ περισσότερο οφείλουμε να το ερμηνεύουμε ως ένα ιστορικό γεγονός, που φωτίζει το σήμερα και μας προστατεύει ως Έθνος και κράτος από τις υπερβολές, τις ακρότητες και τις εξάρσεις... Τίποτε σήμερα δεν είναι όπως τότε. Κι ούτε πρόκειται. Ακόμη κι ο φλογερός πατριωτισμός είχε χαρακτηριστικά εντελώς διαφορετικά απ’ 9
ό,τι έχει σήμερα. Το ’21 βγήκε απ’ την κάπνα και το μπαρούτι ώριμο, πικραμένο, συλλογισμένο, διεκδικητικό, ζωντανό. Το ’21 βγήκε μέσα από την βαλαντωμένη και πικραμένη Ελληνίδα που επί δεκάδες-εκατοντάδες χρόνια υπέμεινε τις καταπιεστικές, μειωτικές και εξευτελιστικές συμπεριφορές του Τούρκου δυνάστη. Ύστερα ντύθηκε την καλή του φουστανέλα, φόρεσε τα τσαρούχια του, έχωσε στο ζωνάρι του τα φυσεκλίκια του, φωτογραφήθηκε και κλείστηκε στις κορνίζες και στα λευκώματα της εθνικής ιστορίας και στις εκθέσεις της πολεμικής αρετής των Ελλήνων. Το ’21 πέρασε μέσα απ’ τα κόσκινα και τους ανεμοστρόβιλους των ειδικών και μεγαλόσχημων κι απόκτησε αλλοπρόσαλλα αφεντικά και ιδιοκτήτες παράξενους. Ήταν αίμα και θάνατος. Και το ’παν θαύμα. Ήταν αδυσώπητη πάλη χωρίς γυρισμό. Και το ’καναν παραμύθι και θρύλο ενός μυριοτυραγνισμένου λαού. Αλλά επειδή η ιστορία είναι ο μεγάλος δάσκαλος κι ο πιστός μας σύντροφος στις κρίσιμες ώρες της ζωής μας, επειδή δε σήμανε ακόμη το τέλος της ιστορίας – όσο κι αν της γυρίζουν την πλάτη οι περίεργοι τούτοι καιροί- γι’ αυτό και τα ηρωικά εκείνα χρόνια ξεχωρίζουν στην επίπεδη πορεία μας, σαν κάποιες κορφές που μας καλούν να βιγλίσουμε τον κόσμο από εκεί πάνω και να αναλάβουμε τις μεγάλες ευθύνες μας και να πάρουμε τις τρανές αποφάσεις μας. Το «Ελευθερία ή Θάνατος» που υπήρξε ο βαρύς όρκος και το δυναμικό σύνθημα του 1821, είναι ένα από τα πιο βαριά τμήματα του κληροδοτήματός μας, που θα πρέπει, χωρίς αμφιβολίες και αμφιταλαντεύσεις, να θεωρηθεί από μας όλους, ως ιερή υποχρέωση πραγμάτωσης, αλλά και μεταβίβασης στις διάδοχες γενιές… Ήταν εκείνο το θαύμα δημιούργημα της θέλησης ενός λαού, που στρέφεται προς τον εαυτό του και αντλώντας απ’ αυτόν και μόνο δυνάμεις, πορεύεται αποφασιστικά προς την ελεύθερη ζωή χωρίς να σκεφτεί τη ζωή. 10
Τούτη η ιστορική αναύρα, ακριβή προγονική κληρονομιά, εκβάλλει για μας ακατάπαυστα και αστείρευτα νάματα και μας θυμίζει συνεχώς και ιδιαίτερα με την ανατολή της αγίας ημέρας, κάθε χρονιά, πως η εθνική μας μνήμη είναι η πεμπτουσία της ύπαρξής μας, είναι το μάννα της σωτηρίας μας, είναι το θησαυροφυλάκιο των ελπίδων μας από γενιά σε γενιά. Το ξέσπασμα του’21 ήταν η εκδήλωση ενός λαού που δεν ζητούσε τίποτε άλλο από την ελεύθερη ανάσα του και την εθνική του δικαίωση στη γη των πατέρων του. Ήταν η πλημμύρα των ανεξάντλητων ψυχικών δυνάμεων της ελληνικής φυλής. Η επανάσταση του 1821 υπήρξε και έργο των νέων κάτω των 35 ετών. Ας σημειωθεί εξάλλου πως σε όλη μας την ιστορία είτε επρόκειτο για εξωτερικές εισβολές, είτε για εσωτερικές κατοχές, είτε για κοινωνικούς αποκλεισμούς, πρωταγωνιστής υπήρξε η ροήθης νεολαία μας. Και οι αντιστάσεις και οι λαϊκές κινητοποιήσεις και οι θεσμικές καινοτομίες υπήρξαν πάντοτε αποτέλεσμα της πρωτοβουλίας της ελληνικής νεότητας η οποία οδηγούσε τις εξελίξεις μέσα από ένα εκπληκτικό ανακάτεμα συναισθημάτων, άλλοτε τραγουδώντας, χορεύοντας και πολεμώντας. Άλλοτε αλλάζοντας σειρά, χορεύοντας, πολεμώντας και τραγουδώντας. Στην ιστορία της χώρας μας, όλες οι ελληνικές εποποιίες έχουν ίδια βαθιές τις ρίζες και είναι πλασμένες από την ίδια υπερανθρώπινη ουσία. Από την ουσία που ανεβάζει τους ανθρώπους πιο ψηλά και πιο πάνω απ’ το πεπερασμένο της υπόστασής τους και τους μεταπλάθει σε ηρωικές μορφές και σε αθάνατες εθνικές οντότητες. Είμαστε κατιόντες κληρονόμοι, αποκλειστικοί και μοναδικοί, της πιο ακριβής του κόσμου εθνικής κληρονομιάς και βάσει των όρων της, οφείλουμε να διατηρήσουμε, αν μη τι άλλο, πάση θυσία τα κληρονομηθέντα. Και αυτή η κληρονομιά μας, αυτά τα κληρονομηθέντα αγαθά της ελευθερίας και του ηρωϊσμού, δεν αποκτήθηκαν ούτε από εύνοια κάποιας μοίρας, ούτε με τους γνωστούς κοινούς τρόπους. 11
Ήταν αμέτρητες οι ανθρωποθυσίες, ήταν αναρίθμητα τα ολοκαυτώματα, ήταν ανυπολόγιστες οι γιγαντομαχίες, ήταν ακαθόριστοι οι αγώνες μέχρις εσχάτων, ήταν ανείπωτες οι στερήσεις, ήταν θανατεροί οι πόνοι και ήταν απροσμέτρητες οι θλίψεις. Ο δρόμος που περπάτησε το τρισένδοξο Έθνος μας και η ξεχωριστή και ζηλευτή φυλή μας, στο ιστορικό γίγνεσθαι, δεν ήταν ασφαλώς ούτε βατός, ούτε ανθόσπαρτος, αλλά ήταν δύσβατος και ακανθώδης και έτσι παραμένει ακόμη δυστυχώς. Κατάφεραν όμως, προσπερνώντας τις συμπληγάδες της πορείας τους, οι πρόγονοί μας, όλων των καιρών και των εποχών, από την αρχαία Ελλάδα μέχρι το Βυζάντιο, από τον Νικηφόρο, τον Διγενή και τον Νικηταρά, να κατευθύνονται, πληγωμένοι ή διχασμένοι πολλές φορές, πάντοτε όμως προς την ίσια και σωστή ρότα. Ποικίλα και δυσεπίλυτα τα προβλήματα, που υποχρεούμεθα ως Έθνος να επιλύσουμε σήμερα. Ποικίλοι και πολλαπλοί και οι κίνδυνοι. Έχουμε όμως δυνάμεις και πανοπλίες σε εφεδρεία, που μπορούν να γίνουν η πιο ακατανίκητη δύναμη κρούσεως για μας, αν το επιδιώξουμε. Ας αντλήσουμε απ’ τις αστείρευτες πηγές της τρισχιλιετούς Ιστορίας μας όλα τ’ απαραίτητα εφόδια και ας κάνουμε χρήση όλων των χρήσιμων υλικών που υπάρχουν στην ανεξάντλητη εθνική μας παρακαταθήκη. Ας αφήσουμε το παρελθόν να διαφεντεύσει στη δημιουργία του παρόντος και του μέλλοντός μας με τη δική του δοκιμασμένη πείρα, με τους δικούς του σίγουρους τρόπους επιτυχίας. Αφήνοντας στην άκρη τα λάθη του παρελθόντος, όλα αυτά που μας δίχασαν κάποτε. «….Ίσως τέλος πάντων..» γράφει ανώνυμος στα 1806 «προσμένετε να μας δώσει την ελευθερία κανένας από τους αλλογενείς δυνάστας. Ω Θεέ μου. Έως πότε ω Έλληνες να πλανώμεθα τόσον αστοχάστως, διατί να μην στρέψωμεν και μίαν φοράν τους οφθαλμούς μας εις τα απελθόντα δια να καταλάβωμεν ευκολότερα τα μέλλοντα; Ποίος αγνοεί ότι ο κύριος 12
στοχασμός των αλλογενών είναι εις το να προσπαθήσουν να κάμουν το ίδιόν των όφελος και την ζημίαν των άλλων; Και ποίος στοχαστικός άνθρωπος ημπορεί να πιστέψει ότι όποιος από τους αλλογενείς δυνάστας ήθελε κατατροπώσει τον Οθωμανό, ήθελε να μας αφήσει ελεύθερους; Ω απάτη επιζήμιος…» Ας διακηρύξουμε λοιπόν τούτη την Άγια Μέρα ακόμα μια φορά την προσήλωσή μας στις αξίες και τα ιδανικά, στις αρχές και τα συλλογικά οράματα που διαχρονικά αποτελούν την πολύτιμη παρακαταθήκη μας ώστε να μετουσιώσουμε και σήμερα την κληρονομιά αυτή σε νοοτροπίες και πρακτικές που υπηρετούν το συλλογικό συμφέρον. Είναι ανάγκη να δώσουμε την πρωτοπορία στην οικοδόμηση της Ελλάδος, της Ελλάδος του φωτός, της Ελλάδος των χρωμάτων και του παραδείσου, με πρώτη ύλη την αγάπη, την ελευθερία, την ασυμβίβαστη τόλμη, την καινοτόμο φαντασία και την άτεγκτη δικαιοσύνη. Η ελληνική κοινωνία περνά δύσκολες μέρες και καλείται να πραγματοποιήσει μία ιστορική μετάβαση. Δεν είναι εύκολο ούτε ανώδυνο. Είναι, όμως, αναγκαίο. Κα είναι επίσης δυνατό, αν αλλάξουν νοοτροπίες, αντιλήψεις και διαχρονικές παθογένειες, εάν εξυγιανθεί η λειτουργία του ελληνικού κράτους και ενωθούν οι δημιουργικές δυνάμεις της πατρίδας μας για να εκπληρώσουν ένα ιστορικό χρέος απέναντι στις επόμενες γενιές. Ας σταθούμε λοιπόν ευλαβικά μπροστά στις ιερές σκιές των προγόνων μας, μπροστά σε τούτο το ανεκτίμητο της φυλής μας δώρο, μπροστά στην πανάκριβή μας κληρονομιά και ας είμαστε βέβαιοι πως με αυτή τη μοναδική συνδρομή, για όλα μας τα προβλήματα θα βρεθεί αίσια λύση και η γλυκειά πατρίδα μας, θα συνεχίσει να βαδίζει πάντα εμπρός, στο δρόμο τον μοναδικό, τον ένα, στο δρόμο που οι πατέρες μας χάραξαν, στο στίβο της τιμής του 1821. Το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό. (Διονύσιος Σολωμός) 13
Χορός Ζαλόγγου Έχε γειά καημένε κόσμε έχε γειά γλυκειά ζωή Έχετε γειά βρυσούλες, λόγγοι, βουνά, ραχούλες (2) Στη στεριά δε ζει το ψάρι ούτ' ανθός στην αμμουδιά κι οι Σουλιώτισσες δε ζούνε δίχως την ελευθεριά Έχετε γειά Σουλιώτισες κι εσείς Σουλιωτοπούλες. 14
Δέκα παλικάρια Δέκα παλικάρια στήσανε χορό στου Καραϊσκάκη το κονάκι Πέφταν τα ντουβάρια από το χορό κι από τις πενιές του Μιχαλάκη Κι όλη νύχτα λέγαμε τραγούδι για τη λευτεριά κι όλη νύχτα κλαίγαμε, Γοργόνα Παναγιά Και το βράδυ - βράδυ ήρθαν με τα μας Μάρκος Βαμβακάρης με Τσιτσάνη, σμίξαν τα μπουζούκια και ο μπαγλαμάς με τον ταμπουρά του Μακρυγιάννη Κι όλη νύχτα λέγαμε τραγούδια για τη λευτεριά κι όλη νύχτα κλαίγαμε, Γοργόνα Παναγιά Κι έβαλα ένα βόλι στο καριόφιλο κι έριξα τη νύχτα να φωτίσει κι είπα να φωνάξουν το Θεόφιλο τον καημό μας για να ζωγραφίσει Κι όλη νύχτα λέγαμε τραγούδι για τη λευτεριά κι όλη νύχτα κλαίγαμε, Γοργόνα Παναγιά. (2) 15
Τσάμικος Στα κακοτράχαλα τα βουνά με το σουραύλι και το ζουρνά Πάνω στην πέτρα την αγιασμένη χορεύουν τώρα τρεις ανδρειωμένοι Ο Νικηφόρος κι ο Διγενής κι ο γιος της Άννας της Κομνηνής Από την Ήπειρο στον Μοριά κι απ’ το σκοτάδι στη λευτεριά το πανηγύρι κρατάει χρόνια στα μαρμαρένια του Χάρου αλώνια Δες πώς χορεύει ο Νικηταράς κι αηδόνι γίνεται ο ταμπουράς. (2) 16
Τα ευζωνάκια Δώδεκα ευζωνάκια τ' αποφασίσανε στον πόλεμο να πάνε Παναγιά μου να πολεμήσουνε Στο δρόμο που πηγαίναν, στη Μαύρη θάλασσα βαριά φουρτούνα πιάνει Παναγιά μου ξεσκίζει τα πανιά Δεν κλαίμε το καράβι δεν κλαίμε τα πανιά μον' κλαίμε τα ευζωνάκια Παναγιά μου, τα νιούτσικα παιδιά Βοήθα Παναγιά μου να τα γλιτώσουμε κι όλα σου τα καντήλια Παναγιά μου θα στ' ασημώσουμε 17
Δέσπω Προσευχή Γενναία ψυχή που χαίρεσαι το φως του Παραδείσου την ορφανή πατρίδα σου και κει ψηλά ενθυμήσου στον πλάστη που σ’ αγάπησε να δεηθείς γι’ αυτή. Χρυσό στεφάνι Ω μάρτυρα σου λάμπει στο κεφάλι. Μοσχοβολίζει αστράφτωντας η αέρινη σου αγκάλη αυτή που κατασπάραξε το εχθρικό σπαθί. Την ορφανή πατρίδα σου και κει ψηλά ενθυμήσου στον πλάστη που σ’ αγάπησε να δεηθείς γι’ αυτή. 18
Εθνικός Ύμνος Σε γνωρίζω από την κόψη του σπαθιού την τρομερή, σε γνωρίζω από την όψη που με βία μετράει τη γη. Απ' τα κόκαλα βγαλμένη των Ελλήνων τα ιερά, και σαν πρώτα ανδρειωμένη, χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά! 19
RkJQdWJsaXNoZXIy MjYz